Primeurgroenten? Je kan ze zelf telen! 2. WORTELEN (PEEN)

Woensdag 15 mei 2008 werden de eerste wortelen van het nieuwe seizoen verkocht  op de Reo Veiling te Roeselare.
Deze wortelen werden geteeld in een plastic tunnel bij het VABI (Vrij Agro- en Biotechnisch Instituut, www.vabi.be ) te Roeselare door twee eindejaarsstudenten als onderdeel van hun geïntegreerde proef. U leest er alles over in dit bericht op de website van de Reo-veiling : Eerste jonge wortels geveild en ook in de geschreven pers in België.

Wat u niet vindt in deze berichten is hoe u ook zo vroeg wortelen kan hebben, maar dit leest u hieronder, exclusief voor de nieuwsbrieflezers. U zal het merken :  dat kunt u ook!
(Lees ook eens het artikel kweken van wortelen voor meer info over de wortelteelt, samen met het teeltschema van wortelen)

Het ideale zaaitijdstip
Vroege wortelen kan je zaaien vanaf eind december.

Kies een glazen kas, plastic tunnel of koude bak voor de vroegste resultaten. Zo vroeg zaaien is geen enkel probleem, want de kiemplantjes van wortelen zijn ongevoelig voor vriestemperaturen tot -6°C. Maar zaaien tijdens een vorstperiode is natuurlijk niet aan te raden. Wacht op een zachtere periode (dat wil zeggen een periode waarbij het overdag niet vriest en eventueel ’s nachts lichte vorst) om te zaaien en dek de zaaiing onmiddelijk af met vliesdoek. Zo hou je de grond warm en bekom je de snelste kieming. Ook is het aan te raden om de tunnel of koude bak al enkele weken vooraf dicht te laten en het stukje grond af te dekken met vliesdoek, zo bekom je nog een hogere grondtemperatuur. Het effect van de grondtemperatuur op de kiemsnelheid van wortelen (maar eigenlijk ook van veel andere groenten) is spectaculair. Lees ook het artikel Wortelen zaaien kan al vanaf de jaarwisseling!

Teeltverloop : er werd gezaaid op 18 januari.

De grondsoort
Voor de teelt van deze vroege wortelen zijn lichte, goed doorwortelbare gronden zonder storende lagen in het voordeel. Als de grond niet diep doorwortelbaar is ontstaan, kromme, afgestompte of vertakte wortels.
Het uiterste puntje van de wortel raakt makkelijk 40 cm diep.

Teeltverloop: de grondsoort was lemig zand en werd diep bewerkt met de spitfrees.

Foto : dit zijn de worteltjes op 28 april, je merkt er zeer goed dat de fijne wortelpuntjes heel diep de grond in gaan. Dankzij de warmte kon twee weken na het nemen van deze foto de primeurgroente geoogst worden.

Bemesting
Een grond arm aan stikstof is voor wortelen een must. De primeurwortelen werden geteeld op een grond met slechts 60 eenheden stikstof in de laag 0-30cm. Met andere woorden, dit is een zeer lage hoeveelheid, maar wel perfect voor wortelen.  Wie over geen grondontleding beschikt doet er  beter aan om niet te bemesten met stikstof. De kans dat er minder dan 60 eenheden stikstof in de grond zit is heel gering. Hoe gering de stikstof die wortelen nodig hebben ook is, hoe groter de hoeveelheid kalium die ze gebruiken. Voor wortelen mag je standaard zeker 50 gram patentkali per m² voorzien. (Waarom? Dat lees je in dit artikel ). Bij deze teelt was volgens de grondontleding zelfs 90 gram patentkali per m² nodig. Het toepassen van deze hoeveelheid zonder te weten wat zich in de bodem bevindt is vrij gevaarlijk, omdat wortelen zoutgevoelig zijn. Bij een hoge bemesting kan de kieming benadeeld worden.

Teeltverloop : de hoeveelheid stikstof in de grond was zeer laag, de zoutconcentratie normaal. Een ideaal uitgangspunt, mits er aangevuld werd met 90 gram patentkali per m².

Grondbewerking
De grond wordt diep los gemaakt met een spitvork of gespit. Daarna wordt er opnieuw aangedrukt en wordt de bovenste 1,5 tot 2 cm geharkt. Zo ontstaat er een los laagje waarin je kan zaaien bovenop een aaneengesloten, doch niet verharde laag grond.

Teeltverloop : Na het spitfrezen wordt de grond aangedrukt met een rol achter de rotoreg, die er op zijn beurt voor zorgt dat er een fijn laagje blijft om in te zaaien.

Het ras
Voor deze vroege teelten is het vanzelfsprekend dat een ras van het vroege typ, dwz een ras van het type “Amsterdamse Bak” gekozen wordt.

Teelverloop : er werd gekozen voor het ras Damco, maar het alomgekende ras Mokum is zeker ook geschikt.

Lees ook het artikel Wortelen zaaien? Mokum smaakt best!

Het zaaien
Zaai op een ruime rijafstand van, zo’n twintig centimeter uit elkaar. Zaai met een zaaiafstand van ongeveer 2,5 cm. Diep zaaien in een kas in het vroege voorjaar hoeft niet. Een halve centimter is voldoende. In open lucht is dieper zaaien (tot 1 centimeter) vooral nodig om uitdroging van het zaad of kiempje te voorkomen, wat in januari geen probleem zal zijn. Zaai in vochtige grond. Als alternatief zou je kunnen kiezen voor afdekken met een laagje potgrond van een halve centimeter. Het zou alvast de kiemtemperatuur nog een klein duwtje in de rug geven.

Teeltverloop : er werd gezaaid met een precisiezaaimachine, afstand 20 op 2,5 cm op 18 januari Dunnen was daardoor niet nodig.

Na het zaaien
Afhankelijk van de grondsoort geef je twee dagen na het zaaien nog eens een minuutje water met fijne druppel. Dit bevordert het contact tussen de gronde en het zaadje. Korstvorming, één van de nadelen van water geven vlak na het zaaien, hoef je zo vroeg in het jaar niet te vrezen.
Daarna wordt een vliesdoek gelegd, en is water geven niet meer nodig tot de kieming.
Ook na de zaaiing houden we de kas, tunnel of koude bak volledig dicht en wordt er niet gelucht. Met wat zacht weer en een goede voorbereiding komen na 15-20 dagen de kiemplantjes boven.

Teeltverloop : twee dagen na het zaaien werd drie minuten beregend met een beregening met steeldoppen. De kieming was duidelijk zichtbaar op 11 februari.

Foto : de worteltjes hebben hun eerste echte blaadje op 6 maart

Groeiverloop, in het begin verloop alles zeer traag :bijna drie weken tot aan de kieming, dan nog eens drie weken tot het eerste echte blaadje zichtbaar wordt. Begin april is, door het koude voorjaar,  het gewas nog vrij klein. Daarna gaat de groei echter exponentieel verder. Dit door de toenemende bladmassa en vanaf mei door de sterk gestegen temperatuur.

Wortelvlieg
Over wortelvlieg hoeven we ons geen zorgen te maken. De temperatuur is te laag en de daglengte niet aangepast om de poppen van de wortelvlieg te doen uitkomen. Tegen dat de wortelvlieg al actief is, zijn de wortels al halfwas en zullen ze normaal gezien geen aantasting van deze vlieg meer vertonen.

Slakken
Let wel op voor slakken! Ook vroeg in het voorjaar zijn ze binnenin een ietwat warme kas of bak wel al actief. Door de afdekking met vliesdoek wordt dit soms niet goed opgemerkt. Het zijn vooral kleine naaktslakken, die zich schuilhouden in kleine gaatjes in de grond die hier in de gaten moeten gehouden worden. Het is vooral op te letten, als er ook in het najaar op hetzelfde perceel probelemen waren. Met (ecologische) slakkenkorrels is het probleem snel opgelost.

Teeltverloop : er deed zich vrij veel schade voor door de wraat van slakken, die ongemerkt hun gang konden gaan onder het vliesdoek. Het werd ontdekt toen het doek er af moest voor een onkruidbestrijding

Foto’s : kleine naaktslakken houden zich schuil in kleine holtes in de grond. Op de tweede foto is duidelijk te zien dat de slak zich op een slakkendrafje in de grond begeeft. Je ziet er ook twee kiemplantjes die nog net niet helemaal gegeten zijn.

.

Temperatuur
Het uitstellen van het luchten is vooral nodig om de vroegheid te bevorderen. Zolang de temperatuur in de tunnel overdag niet boven de 25 graden oploopt is luchten in het vroege voorjaar niet nodig. De hoge dagtemperatuur wordt wel gecompenseerd door lage nachttemperaturen. Vanaf einde maart wordt overdag gelucht en de tunnel in de late namiddag gesloten om zo nog wat warmte over te houden voor de nacht. Vanaf mei wordt er dag en nacht gelucht om voldoende stevig loof te bekomen.

Watergift
Het is belangrijk de watergift regelmatig te laten gebeuren en met een fijne druppel. Wacht niet te lang met opnieuw water geven, na te veel uitdroging kan plotse watergift scheurtjes in de wortels veroorzaken. Te veel watergeven, in de zin van wateroverlast,  kan dan weer rotte vlekken op de wortels, vooral cavity spot veroorzaken. De hoeveelheid en frequentie van de watergift is vanzelfsprekend sterk afhankelijk van het weer.

Teeltverloop : de grond werd steeds op capaciteit gehouden door watergiftebeurten met fijne druppels en 5 liter water per m².

Vliesdoek verwijderen.
Eind maart wordt het vliesdoek verwijderd, zoniet wordt het loof te weelderig met een negatieve werking op de groei van de wortel.

Foto : wortelen onder vliesdoek, dit  is de gewasstand einde maart.

De oogst.
De worteltjes zitten stevig in de grond. Losmaken met een spade of spitvork is zeker nodig vooraleer ze op te trekken. Laat de aarde niet aandrogen, maar leg ze, in afwachting van het wassen, onmiddelijk in een emmer water. Zo kun je achteraf de wortels perfect reinigen. Aangedroogde aarde is nog moeilijk te verwijderen.

Foto’s : oogsten, busselen, onmiddelijk in water leggen en daarna grondig wassen. Datum : 14 mei, sortering zeer fijn, dat wil zeggen een diameter van de wortels tussen 1 en 2 cm.