Rabarber is zeker geen onbekende plant. Het is een groente, met een unieke smaak, waardoor de plant vooral populair is voor moes, confituur, gebak en wijn. Dit gebruik van rabarber zou doen vermoeden, als je de groeiwijze van de plant niet zou kennen, dat het een fruitsoort is. Maar rabarber kent nog vele andere toepassingen. Het gebruik in de kruidengeneeskunde en de toepassing als schuurmiddel voor potten en pannen, als insecticide of als haarkleurmiddel zijn minder bekend! Een groente dus, maar eentje die zich niet altijd als groente laat kennen. Daarover meer in een volgend artikel, laten we eerst even de teelt uitpluizen.
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
Geschiedenis en plantkundige eigenschappen
Bloeiende wilde rabarber
Rabarber is de benaming voor de verschillende soorten van het geslacht Rheum, die groeien in de bergen van de Noordwestelijke en Westelijke provincies van China en in het aangrenzende Tibet. De vroegste geschriften over rabarber zijn afkomstig uit China en dateren van 2700 jaar voor Christus. Rabarber werd er gekweekt omwille van zijn medische eigenschappen. Het geslacht Rheum behoort tot familie Polygonaceae (veelknopigen of boekweitfamilie)
De gekweekte rabarber, Rheum rhabarbarum (Synoniemen zijn Rheum rhaponticum, Rheum x hybridum, Rheum x cultorum), treffen we vooral aan in Europa en de Verenigde Staten. Pas vanaf de de 18de eeuw werd een aanvang genomen met de teelt van rabarber als voedingsgewas. De soort zou afgeleid zijn van Rheum palmatum en Rheum officinale, twee rabarbersoorten die meer uitgesproken medicinale eigenschappen hebben, maar in ons klimaat moeilijker te telen zijn.Er hebben dus heel wat kruisingen plaats gevonden om de verschillende cultivars en variëteiten te bekomen. Dit heeft als gevolg dat de opkweek van rabarber uit zaad niet aan te raden is, want de rabarbercultivars zijn niet soortecht. We bekomen dus andere planttypes dan de oorspronkelijke moederplant.
Rabarber is een meerjarige plant en blijft verschillende jaren op dezelfde plaats in onze tuin aanwezig. Dankzij de sterke, vlezige rhizomen of wortelstokken kan de plant koude winters overleven. De bovengrondse delen van de plant sterven ’s winters, net zoals bij vele vaste planten in onze siertuin, volledig af. In de vroege lente komen de bladeren van onze rabarberplant opnieuw tevoorschijn. De bloemstelen,die regelmatig opschieten, worden best verwijderd. Ze nemen te veel reservevoedsel van de plant.
Wat cultivars betreft is het vooral belangrijk te letten op de kleur van de stelen. De groenstelige soorten zijn de sterkste groeiers, maar zouden wat minder uitgesproken van smaak zijn. De soorten met bladstelen die wat roder van kleur zijn, hebben een kleinere opbrengst maar een betere smaak. Als je rabarber wil invriezen, zijn de rassen met groene stelen beter geschikt.
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
Enkele rabarberrassen
Victoria (www.rhubarbinfo.com)
Frambozenrood
Mooie, vrij zware, vrij rode bladstelen, veel gebruikt bij de commerciële teelt. Geschikt voor de vervroegde teelt onder plastiek of glas
Miesa
Donkerrode bladstelen met uitstekende smaak, maar dun en kort. Lage opbrengst
Victoria
Groene bladstelen, ook goed geschikt om te forceren, bladstelen hebben een middelmatige dikte. Een hoge opbrengst.
Goliath
Groene bladstelen, maar dikker dan bij Victoria, met zure smaak. Een gemakkelijk te telen maar laat ras. Veel gebruikt voor de commerciële teelt.
Valentine F1-hybride
Een van de eerste hybridenrassen op de markt. Een laat ras met donkerrode stelen. Dit ras vormt geen zaadstengels.
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
De groeiwijze
Rabarber is een meerjarige plant en blijft verschillende jaren (bij een goede verzorging tot 20jaar) op dezelfde plaats in onze tuin aanwezig. Dankzij de sterke, vlezige, roodbruine wortelstokken, die wel 20 kg zwaar kunnen worden, kan de plant koude winters overleven en ook gemakkelijke droge periodes overbruggen. In de herfst sterven de bovengrondse delen van de plant volledig af en gaat de plant in rust. Tijdens deze rustperiode zijn koude temperaturen noodzakelijk om in het voorjaar een goede hergroei te bekomen. Bij zeer warm weer zal de groei van de rabarberplant afnemen. Er wordt dan ook vooral geoogst in het voorjaar, dit tot einde juni. Als de temperaturen in de herfst opnieuw wat lager worden zal de plant opnieuw sterker gaan groeien. Rabarber vraagt een zonnige standplaats, ook halfschaduw kan de plant nog verdragen, maar dan is er wel minder opbrengst en vooral de roodkleuring van de bladsteel zou tegenvallen
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
Vruchtbare grond gewenst
Rabarber vraagt vruchtbare grond, die in de winter niet onder water komt en veel organische stof bevat. Indien je toch zou vrezen voor langdurige wateroverlast in de winter kan je nog opteren om de rabarber op 20cm hoge ruggen te planten. Arme en zandige gronden moeten zeker en vast vooraf verrijkt worden, door er bijvoorbeeld een jaar groenbemester (bv gras) te telen en er ondertussen ook voldoende organische mest of compost in te werken. Rabarber is een gulzige plant, want naast de grote bladmassa moet er ook nog ieder jaar een grote ondergrondse reserve in de wortelstok aangelegd worden.Rabarber vraagt een matig zure grond. Een pH van 6 geeft de hoogste opbrengsten, maar de plant verdraagt ook nog een iets zuurdere grond. Er wordt een eerste maal bemest in februari, maart, vooraleer de knoppen uitlopen en er wordt nog eens bemest na de oogst (juli). Een goede dosis voor zowel voorjaar als zomer zou dan zijn 100 gram blauwe korrel (12-12-17) per m² per beurt. Als je gedroogde organische mest wil gebruiken dien je ongeveer 200 gram per m² en per beurt toe. Dit lijkt veel, maar om een grote bladmassa te vormen en daarna nog eens een stevige ondergrondse wortelstok is nu eenmaal veel voeding nodig. Om te voorkomen dat de standplaats van de rabarberplant na verloop van jaren te arm zou worden leg je tijdens de winter een laag goed verteerde stalmest of compost tussen de planten.. Je moet er wel voor zorgen geen compost of mest op de harten van de planten te leggen, want dit zal onvermijdelijk leiden tot rot.
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
Plantmateriaal
rabarberplanten zijn
nu ook te koop
Niets zo makkelijk als rabarber vermenigvuldigen. Je kijkt even rond in de buurt of er iemand is die minstens vier of vijf jaar geplante rabarber heeft groeien in zijn tuin. Dan is de plant zwaar genoeg om te worden opgedeeld in verschillende kronen. Oudere planten kunnen natuurlijk ook, want dan haal je nog meer plantmateriaal uit één plant. Sedert enige tijd kan je ook rabarberplantjes in pot aankopen. De kronen kunnen in de late herfst (november) of in het vroege voorjaar (februari-maart) opgeplant worden. Zorg ervoor dat de plant nog in rust is, dan is er minder groeiremming bij het delen. Splijt volwassen rabarberkronen met een spade in vier of vijf stukken. De buitenste stukken zijn de beste. Ieder stuk moet een of beter nog twee knoppen en een deel van de wortel bevatten.Streef naar één rabarberplant per m². Werk voor het planten voldoende organische mest in en plant de kronen zodanig dat de groeipunten van de plant net boven de grond uitkomen.
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
Voorzichtig en met regelmaat oogsten.
Rabarber oogsten doe je vanaf begin april tot begin juli. Oogst regelmatig de dikste bladstelen, maar laat altijd minstens drie stengels staan. De eerste twee jaren na het planten wordt er best wat minder geoogst, om de plant niet al te veel te verzwakken.Als je doorgaat met oogsten tot in de herfst dan is dit ten koste van de vorming van reservevoedsel in de wortelstok. Het volgende voorjaar is er dan een tegenvallende opbrengst. Daarbij komt nog dat in de zomer geoogste stelen een minder goede smaak hebben, taaier zijn en meer oxaalzuur bevatten.Snij in geen geval de bladstelen af, de overblijvende stukken rotten en zo kan de volledig plant aangetast worden. Draai de stelen tot bij de grond af Neem de bladstelen onderaan vast, buig ze wat binnenwaarts en trek ze dan, iets draaiend, los. Snij onmiddellijk de bladeren van de bladsteel, want anders kunnen die nog veel vocht onttrekken.
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
Forceren
foto : www.rhubarbinfo.com
Het is mogelijk om ’s winters verse, zachte rabarberstelen in huis te halen. Dit doen we door de planten te forceren. Er zijn twee methodes : in een verwarmde ruimte of ter plaatse in de tuin. Als we binnenshuis willen forceren graven we enkele wortels op van minstens drie jaar oude planten. Laat er voldoende aarde aan en plant ze op in grote potten. Laat ze dan een koudeperiode buiten doormaken. Vanaf januari kunnen de planten dan binnengebracht worden. Wil je al starten in december met forceren, dan graaf je in november enkele planten uit en legt ze bovenop de grond gedurende enkele weken, om de koude vlugger te doen inwerken. Zet daarna de planten in een warme, donkere plaats. Je kan de planten ook bedekken met een zwarte plastiekfolie. Oogst de bladstelen als ze 30-40cm lang zijn. De bladeren zullen klein en geel zijn en de bladstelen zacht en gelijkmatige blinkend-roze. De oogst van geforceerde planten kan je ongeveer één maand laten duren. Daarna kan je opnieuw uitplanten in de tuin, maar zal je moeten wachten tot het volgende jaar om te oogsten.Ter plaatse forceren doen we door de plant buiten af te dekken met een mand of een houten kist in de loop van de maand februari. Daarop brengen we dan rondom stro, compost of beter nog broeimest op basis van paardemest aan. Daarna volgt er nog een laag stro of riet of iets dergelijks om de warmte niet verloren te laten gaan. De aldus geforceerde stengels kunnen we drie à vier weken vroeger oogsten dan bij de gangbare teelt. Je kan ook een plastiektunnel over de rabarber aanbrengen of in januari enkele planten in een kas uitplanten.
plantkundig rassen groeiwijze plantmateriaal bemesting oogsten forceren ziekten
Weinig ziekten en plagen
De meest voorkomende ziekten bij rabarber zijn valse meeldauw (vooral bij vochtig en koud weer), wat zich uit in schimmelpluis aan de onderzijde van het blad en hoekige vlekken aan de bovenkant van het blad. Ramulaira rhei is ook een bladvlekkenziekte en kenmerkt zich door onregelmatige en paars-bruine omzoomde vlekken. De vlekken kunnen ook op de stelen voorkomen. Aangetaste bladeren worden best verwijderd.Op natte, slecht gedraineerde gronden zullen planten afsterven door een aantasting van kroonrot. Het is een aantasting van de schimmel Phytophtora cactorum. Eerst ontstaan er kleine vlekjes aan de stengelbasis, later valt een volledige bladsteel om. Uiteindelijk zal de volledige plant afsterven. Bij plantmateriaal moet je erop letten dat je niet vertrekt vanuit virusziek materiaal Viruszieke planten hebben lichtgroene of gele vlekjes op het blad. Later worden die bruin en in de zomer vallen er grote gaten in de bladeren. De zwarte boneluis kan ook op rabarber voorkomen. Soms zien we ook kleine, blinkende kevertjes die kleine gaatjes in de bladeren maken. Dit is het zuringhaantje, maar net zoals bij de zwarte boneluis hoeven we hiervan weinig schade te vrezen. Het gebruik en de oneindige toepassingsmogelijkheden van rabarber, laat ik in een volgend artikel aan bod komen.